Kwartetthema: Zout & zoet

Het IJ in westelijke richting. De onderstroom van het water
vanuit het Noordzeekanaal is zouter dan de bovenstroom.
Foto: A. van Roekel.

Kwartetkaart Verzilting

- In droge perioden wordt er minder zoetwater vanuit de Amstel aangevoerd en stroomt er meer brak water vanuit het Noordzeekanaal naar Amsterdam. Dit verhoogt het zoutgehalte van het water in de stad. Het fenomeen van verzilting treedt ook op in het Amsterdam-Rijnkanaal. Rijkswaterstaat zet hier een slim systeem in om de diepe zoutwaterstroom (zout water is zwaarder en beweegt zich daarom over de bodem) tegen te houden. Dit systeem wordt hier uitgelegd.

Kwartetkaart Waterputten

- Op deze webpagina van TNO kun je via de link helemaal onderaan een heel leuk boekje gratis (als pdf) downloaden, met als onderwerp de bodem onder Amsterdam. Geoloog Wim de Gans heeft het boek aan de hand van een stadswandeling geschreven. Op pag. 39 zie je de ets van de Nieuwmarkt (een excursiepunt in de geologische wandelroute), die ook voor de kwartetkaart is gebruikt. Hier heeft men geprobeerd om uit diepe aardlagen onder de stad drinkwater te winnen.

- Op zoek naar "suyver" drinkwater, nam de 19e eeuwse Nederlandse arts en geoloog Pieter Harting initiatief om in diepe aardlagen onder de stad te gaan boren. In dit artikel in Grondboor & Hamer lees je meer over deze sociaal bewogen man. Naar hem is ook de de twee meter dikke laag diatomeeënaarde, de "Laag van Harting", die ook onder Amsterdam voorkomt, genoemd.

- Lees meer over de bodem onder Amsterdam in het interview met geoloog Wim de Gans op de website van Naturalis.

- De bodem onder Amsterdam onderzocht en beschreven, Volume 1, door Pieter Harting, is hier te bekijken.

Kwartetkaart Kalmoes

- Wat Amsterdam zo bijzonder maakt, is dat het op een "kruispunt" ligt van brak water, dat via het Noordzeekanaal naar de stad stroomt, en zoet water, dat vanuit de polders via de Amstel het grachtenstelsel instroomt. Kalmoes groeit in de zoete wateren. Het is een geneeskrachtige plant uit de aronskelkfamilie (ook wel bekend vanwege het gebruik in de kruidenbitter Beerenburg) die in de 16e eeuw naar Europa kwam en zich daarna in het wild vestigde. Bekijk de verspreiding hier.

Kwartetkaart Zoutwinning

- Veel namen herinneren ons nog aan een belangrijke activiteit in Amsterdam: de zoutproductie. Op de kwartetkaart staat de Zoutkeetsgracht op Realeneiland (één van de Westelijke Eilanden), zoals weergegeven op de 17e-eeuwse kopergravure van de cartograaf Balthasar Florisz van Berckenrode. Vroeger stonden er, zoals de naam al aangeeft, zoutketen, waar zoutraffinage van geïmporteerd zeezout plaatsvond. Het proces van dit zogeheten "zoutzieden" is mooi beschreven op de website van het Regionaal Archief te Alkmaar.

© Annemieke van Roekel. Niets van deze website mag worden vermenigvuldigd of openbaar gemaakt door middel van druk, microfilm, fotokopie, plaatsing van teksten en/of afbeeldingen op andere websites of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur en de betreffende tijdschriftredacties.
Laatste wijziging: 9 mei 2024