Warmte uit de aarde
In: NUON Lentegids, jaargang 2008, nr. 1
© Annemieke van Roekel
© Foto: SeaWiFS Project, NASA/Goddard Space Flight Center, and ORBIMAGE
Een mooi voorbeeld van natuurlijke, duurzame energie is te vinden op IJsland:
de bodem is daar zó heet, dat het grondwater borrelend naar de oppervlakte stroomt.
Een vrijwel onuitputtelijke bron van schone energie. Ook in Nederland zit warmte in de
grond.
Stoompluimen in het landschap verraden waar de bodem van IJsland het heetst is.
De temperatuur aan het aardoppervlak loopt soms op tot het kookpunt. Dieper de grond
in (op kilometers diepte) is het grondwater nog veel heter: maar liefst 300 graden Celsius
of hoger.
Met deze overvloed aan aardwarmte worden zo’n 300.000 IJslandse huishoudens, die bijna
allemaal in Reykjavik wonen, voor negentig procent voorzien in de energie voor verwarming
en tapwater. Daarnaast wordt de hitte uit de bodem gebruikt om een kwart van de elektriciteit op te wekken
die het land verder nodig heeft. Ook de overige driekwart wordt schoon opgewekt: met
waterkrachtcentrales.
Heel slim staan scholen en zwembaden dan ook in gebieden waar de bodem het heetst is,
zodat de gratis energie van de natuur optimaal wordt benut. Ook maakt de aardwarmte dingen
mogelijk, die anders ondenkbaar (en onbetaalbaar) waren geweest: in grote kassencomplexen
aan de zuidkust worden fruit, groenten en bloemen geteeld.
IJsland dankt deze rijkdom aan natuurlijke energie aan de unieke
ligging op de Mid-Atlantische Rug. Deze vulkanisch actieve, onderzeese bergketen
loopt van de Noord- naar de Zuidpool en is de grens tussen de Amerikaanse en Europese
aardschollen. Op deze breuklijn wijken de schollen elk jaar opnieuw een paar centimeters
uiteen, waardoor heet magma uit de aardmantel zich een weg naar boven baant. Het regenwater
en smeltwater van gletsjers sijpelt door de bodem naar beneden en komt verhit weer naar boven.
De actieve geiser Strokkur getuigt van dit bijzondere fenomeen. Elke vijf minuten spuit deze
geiser een bel kokend heet water meer dan tien meter hoog de lucht in. De bodem van IJsland
is zo warm dat zelfs riviertjes in de winter niet bevriezen. Al in de oudheid gebruikten de
Vikingen de warme bronnen om in te baden.
Ook in Nederland is aardwarmte. Niet veroorzaakt door vulkanen en hete magma,
maar doordat de zon de aarde verwarmt. De bodemtemperatuur is een stuk lager dan
in de IJslandse bodem, maar zeker bruikbaar voor de verwarming van kassen, kantoren
en woningen. Een bijzonder project is Slot Loevestein in Gelderland, waar energie
uit de aardbodem de vloer- en wandverwarming voedt. Het grondwater dat omhoog wordt
gepompt om de slotgracht te vullen, wordt daarvoor gebruikt. Een warmtepomp onttrekt
warmte aan het grondwater, dat het hele jaar door een temperatuur heeft tussen de 10
en 13 graden Celsius, en geeft dat af aan het verwarmingssysteem.
|