4. Grote extincties

Belangrijke tijdgrenzen in de geologie vallen samen met grote uitstervingsgolven (extincties), zoals 251 miljoen jaar geleden, aan het einde van het Paleozoïcum (tijdvak Perm) en 66 miljoen jaar geleden, aan het einde van het Mesozoïcum (tijdvak Krijt). Die laatste extinctie is bekend en berucht omdat de dinosauriërs toen uitstierven door een combinatie van een meteorietinslag in Nieuw-Mexico en grootschalig vulkanisme in Azië.

De meteoriet, die 66 miljoen jaar geleden op de aarde viel,
leidde tot één van de grootste uitstervingsgolven
in de geschiedenis van onze planeet. Publiek domein.

The 'big five'
Tijdens de extinctie op de grens van Perm en Trias, the Great Dying, stierf meer dan 90% van de soorten uit, waaronder zoogdierachtigen, reptielen en trilobieten. De oorzaak (of één van de oorzaken) van deze grootste extinctie ooit is grootschalig vulkanisme, waaronder in Siberie.
Ook op de grens van de tijdvakken Trias en Jura vond een grote uitstervingsgolf plaats, waarvan de oorzaak niet bekend is. Een aantal dinosoorten overleefden deze extinctie, mogelijk omdat ze toen kleiner waren.

Wisselingen in biodiversiteit in de laatste 550 miljoen jaar (het Fanerozoïcum) aan de hand van het aantal soorten. De vijf grootste extincties zijn gemarkeerd met de gele pijltjes. De geologische perioden zijn aangegeven met de eerste letter van het tijdvak. Bron: Albert Mestre, CC BY-SA 3.0.

Relatie met de Amsterdamse fossielen
De Amsterdamse Carboonfossielen, zoals de Productiden, stierven uit aan het einde van het Perm, tijdens de grootste extincite ooit. De precieze reden is nog steeds niet bekend.

Aandachtspunten
- Het verdwijnen van recente soorten in het tijdvak van de mens: het Antropoceen;
- Verdwijnen van dino's en de opkomst van de zoogdieren;
- Nederlandse dino's in Limburg: de mosasauriër.

Gerelateerde thema's
- Geologische tijdschaal
- Klimaatverandering

Leessuggesties:
- Oliver, Martin (2001). Dooie dino's. Uitgeverij Kluitman. Dit boek maakt deel uit van de serie Waanzinnig om te weten.
- Smit, Jan (1990). Verdwijnen en opnieuw beginnen: het verhaal van het uitsterven op de Krijt-Tertiair-grens. Lees het artikel hier. In: Gea 23/3.
- Smit, Jan (2011). De Krijt-Tertiair-grens in Europa; vijf ontsluitingen nader bekeken. Lees het artikel hier. In: Gea 44/1.