8. Grote geologen

In een tijdsbestek van slechts enkele eeuwen heeft de aardwetenschap een grote ontwikkeling doorgemaakt, mede dankzij wetenschappers die hun leven, soms letterlijk, gaven voor hun studieobject: systeem Aarde. Hier noemen we vier wetenschappers die de kennis die wij nu van de processen op onze aarde hebben, een grote impuls hebben gegeven: James Hutton, Alfred Wegener, Inge Lehmann en Marie Tharp.


James Hutton: Ontdekker van 'Deep Time'
James Hutton (1726-1797), geboren in het Schotse Edinburgh, wordt beschouwd als 'the founder & father of modern geology' vanwege zijn in die tijd revolutionaire ideeën over het ontstaan van aardlagen en de ouderdom van de Aarde. Als twintiger en eigenaar van diverse boerderijen reisde hij dwars door Groot-Brittannie en bekeek de bodem en stenen met een geologische blik. In de tijd waarin hij leefde, dacht men dat de aarde niet veel ouder was dan 6000 jaar.
Foto: James Hutton, geschilderd in 1776 door Henry Raeburn. Publiek domein.

Leessuggesties:
- Donald B. McIntyre (2012). James Hutton. The Founder of Modern Geology. National Museums Scotland.



Alfred Wegener: Bewegende continenten
De meteoroloog Alfred Wegener (1880-1930) kwam om het leven tijdens een expeditie op Groenland. Wegener staat aan de basis van de theorie van de plaattektoniek, maar door gebrek aan bewijskracht vond hij geen gehoor in de geologische gemeenschap. Pas toen er meer kennis beschikbaar kwam over de topografie van de oceaanbodem, mede danzij het werk van de cartografe Marie Tharp (zie hieronder), werd de theorie van 'continental drift' geaccepteerd.
Foto: Alfred Wegener © Alfred Wegener Institute.

Leessuggesties:
- Alfred Wegener (1966). The Origin of Continents and Oceans. Dover Publications. H1 en 2 via Harvard.edu



Inge Lehmann: De binnenkern van de Aarde
In 1936 ontdekte de Deense seismologe Inge Lehmann (1888-1993) dat de kern van de Aarde niet geheel vloeibaar was, maar dat deze een vaste binnenkern had. Zij bestudeerde golven die door de Aarde reisden en waren opgewekt door aardbevingen en explosies. Seismografen werden eind 19e eeuw wereldwijd geïnstalleerd, ook om illegale explosies met atoombommen op te kunnen sporen. Zo kwam zij tot nieuwe ideeën over de opbouw van de Aarde.
Foto: Inge Lehmann in 1932 © The Royal Library, National Libary of Denmark and University of Copenhagen University Library CC BY-SA 4.0.

Leessuggesties:
- Lees meer op de website van de New Carlsberg Foundation.



Marie Tharp: Bergen op de oceaanbodem
In 1957 publiceerden Marie Tharp (1920-2006) en Bruce Heezen een revolutionaire kaart van de noordelijke Atlantische Oceaan. De oceaanbodem ligt er bezaaid met onderzeese vulkanen en bergketens. Voor 1957 dachten wetenschappers dat de oceaanbodem vlak en eentonig was. De kaart was het bewijs van de rijke topgrafie van de oceaanbodem en het bestaan van de Mid-Atlantische Rug, wat de theorie over bewegende aardplaten ondersteunde.
Foto: Globe met dieptelijnen, door Marie Tharp en Bruce Heezen. NOAA.

Leessuggesties:
- Bruce D. Heezen, Marie Tharp, Maurice Ewing (1959). The Floors of the Oceans: I. The North Atlantic. Online via Gutenberg.org
- Hali Felt. Soundings: The Story of the Remarkable Woman Who Mapped the Ocean Floor. Picador 2012.