5. Hygiëne en ziektes

De rol van water
Het is nog maar enkele eeuwen bekend hoe ziektes worden overgedragen en dat micro-organismen vaak de aanstichters zijn. Van de pest, die gedurende de Middeleeuwen (14e t/m de 17e eeuw) in Europa rond 25 miljoen dodelijke slachtoffers maakte, wist men destijds niet dat het ging om een pestbacterie, overgedragen door ratten die besmette vlooien bij zich droegen. Net als bij corona en HIV zijn de ziekteverwekkers van dier op mens overgegaan: de zoönosen.
In Amsterdam dacht men dat één van de oorzaken van de pest besmet grachtenwater was; daarom mochten de slagers geen slachtafval meer in de grachten gooien.

Recente geschiedenis
Een ziekte die direct in verband staat met de kwaliteit van water is cholera. In het begin van de 19e eeuw ontdekte men in Londen dat in een woonwijk rondom een bepaalde waterpomp veel meer choleragevallen voorkwamen. De Engelse arts John Snow (1813-1858) was ervan overtuigd dat cholera zich niet via lucht, maar via het drinkwater verspreidde. Hij noteerde de choleradoden op de kaart van Londen en zag een verband met bepaalde waterpompen. Biologisch kon hij de relatie tussen drinkwater en cholera niet verklaren. Snow wordt nu beschouwd als de 'vader van de epidemiologie' maar in zijn tijd geloofden de meeste mensen hem niet. Nog lang bleef men geloven in lucht als ziekteverwekker.

Ook in Amsterdam werd in 1866 een Cholerakaart gemaakt.
Bron: Stadsarchief Amsterdam.

Klik hier om naar de schrijfopdracht te gaan


Trends
- De laatste grote cholera-epidemie vond plaats tussen 1899 en 1923; vooral de Russische bevolking werd getroffen.
- Vel bacteriën, virussen en parasieten worden via water verspreid;
- Wereldwijd is diarree, vooral onder kinderen in ontwikkelingslanden, nog altijd een belangrijke doodsoorzaak; besmet water is vaak de oorzaak van de infectie.

Leessuggesties
- Roel Coutinho. Epidemieën en pandemieën. Geactualiseerde editie 2021. Serie: Elementaire Deeltjes (67). Athenaeum - Polak, Amsterdam.
- Jan Paul Schutten. Kinderen van Nederland. Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2008.
- Jan Paul Schutten. Kinderen van Amsterdam. Nieuw Amsterdam Uitgevers, 2007.
- Lees hier meer over de Engelse arts John Snow.
- Bekijk hier een overzicht van watergedragen ziektes.