8. Water en kunst

Schilderkunst
Water heeft in de geschiedenis van Nederland altijd een belangrijke rol gespeeld. Dit weerspiegelt zich in de schilderkunst van ons land. Zo lieten door de eeuwen heen Nederlandse en Vlaamse kunstenaars zich inspireren door het Hollandse water. Talrijk zijn de schilderijen en tekeningen van waterlandschappen en water- of ijstaferelen. Wel verschilt de benadering van het onderwerp per tijdperk.

In de 17e eeuw werden landschappen vooral realistisch afgebeeld. De personen in deze landschappen waren gewone mensen, in tegenstelling tot de goden, vorsten en mythologische figuren die voorheen vooral geschilderd werden. In de 19e eeuw waren sfeer en stemming de leidraad in de weergave van waterlandschappen. De uitbeelding van de subjectieve ervaring werd belangrijk. Aandacht voor pure vorm en kleur treedt in de 20e eeuw op de voorgrond. Landschappen worden vaak tot abstracte vormen teruggebracht.

Laag Water, kanaal te Veere (Jan Toorop, 1910).
Frans Hals Museum.

Andere kunstvormen
Ook het water zelf wordt in de kunst gebruikt. Denk daarbij b.v. aan fonteinen, zoals de beroemde Trevifontein (Fontana di Trevi) in Rome. In het Friese Joure staat het waterkunstwerk 'Het grote gezicht' van kunstenaarsduo Blok en Lugthart, waarbij de haren van een enorm stalen gezicht overgaan in waterstralen, bewegend in de wind (zie foto linksboven).

De Nederlandse beeldend kunstenaar Daan Roosegaarde maakt in zijn project 'Waterlicht' gebruik van virtueel water. Hij creëert met laserstralen de illusie van water boven steden en landschappen (zie foto onderaan). Hiermee laat hij zien tot welke hoogte het water zou stijgen indien het niet onder controle zou worden gehouden. Zo maakt hij onze kwetsbaarheid ten aanzien van het water aanschouwelijk.

Water figureert niet alleen in de beeldende kunst. Ook in de muziek komen we dit element regelmatig tegen. Bekende voorbeelden zijn 'De Moldau' van Bedřich Smetana, Les Jeux d'eaux à la villa d'Este' van Franz Liszt en 'La Mer' van Claude Debussy. Dit zijn werken waarin de componisten ofwel het geluid van water zelf wilden nabootsen, of juist meer het gevoel dat het water bij hen opriep wilden verklanken.

Bron: Ashu Mathura via Wikimedia Commons CC-BY-2.0.
Klik op de afbeelding om naar het filmpje te gaan.

Schrijfopdracht
Klik hier om naar de schrijfopdracht te gaan


Lees- en luistersuggesties
- Beluister Liszt 'Les jeux d'eaux à la Villa d'Este' hier.
- Beluister Smetana 'The Moldau' hier.
- Componist Tan Dun maakt muziek met de klanken van het water zelf. Beluister hier.
- Wild van water. De kunst van genieten, Maartje van den Heuvel. Uitgeverij WBOOKS i.s.m. het Zuiderzeemuseum, Zwolle 2016 ISBN: 9789462581456.