In de zomer van 2023 was er opnieuw een vulkaanuitbarsting in Reykjanes, ZW-IJsland. Duizenden aardschokken gingen eraan vooraf, waarvan de epicentra zich concentreerden in Fagradalsfjall. Een aantal aardbevingen waren goed voelbaar in Reykjavik, op 30 km afstand van Fagradalsfjall, waar ook de erupties van 2021 en 2022 hadden plaatsvonden. Viktor Emil Óskarsson, piloot bij Mýflug Air, vertelde hoe het is om toeristische vluchten uit te voeren boven een gebied met een actieve vulkaan.
Lees dit artikel uit Gea 2023/3 hier.
Read the English version here.

In het Sandsteinmuseum Bad Bentheim draaide in de zomer van 2022 non-stop een video. Het onderwerp was de zeereis van de 17e-eeuwse op het Amsterdamse Rapenburg gebouwde Oost-Indiëvaarder Batavia, die in oktober 1628 van de rede van Texel koers zet naar Java en schipbreuk lijdt op een koraalrif bij de Australische kust. Twee Duitse geologen onderzochten de zandstenen blokken, die als ballast in het ruim van het schip dienst deden en 350 jaar lang op de bodem van de oceaan lagen.
Lees dit artikel in het juninummer 2023 van Gea.
Dit artikel is vertaald in het Duits. Lees het hier.

Als je wilt weten wat er aan het aardoppervlak boven een olie- of gasveld gebeurt, dan moet je diep in de aarde kijken: wat gebeurt er precies in het gesteentelichaam waar gas, olie, maar ook water en zout, in gevangen zitten, tijdens of na de productiefase? De wetenschappelijke benadering van het "gedrag" van reservoirgesteenten was aan de orde tijdens de verhoren van de Parlementaire Enquetecommissie Aardgaswinning Groningen, toen experimenteel natuurkundige Hans de Waal (Staatstoezicht op de Mijnen) aan het woord was.
Lees dit artikel in het maartnummer 2023 van Gea.

Een fantastisch boek, dat voortkomt uit de pioniersgeest van een groep twintigers, vooral biologen. Initiatiefnemer Eric Flipse raakte geïnspireerd door het boek Svalbard, zwerftocht langs de koele stranden van Spitsbergen en vertrok als 17-jarige voor het eerst naar de archipel. Het vierkoppig team verbleef een jaar in een zelfgebouwd basisstation aan de NW-kust (Kapp Lee) van het eiland Edgeøya (Oost-Spitsbergen), met als opdracht de populaties en gedrag van ijsberen in kaart te brengen. Deze publicatie bevat onder meer het integrale logboek van de expeditiegroep.
Lees de volledige recensie in het maartnummer 2023 van Gea.

Inzichten op basis van natuur- en wiskunde maakten vorige eeuw korte metten met allerlei jongensboekachtige fantasieverhalen over het binnenste van de aarde, zoals het afdalen via vulkanen naar de diepte. Dankzij de geofysica is er steeds meer 'harde' kennis over de opbouw en samenstelling van onze aarde. In deze uitgave van Dunedin Academic Press behandelt de auteur achtereenvolgens hittestromen in de aardmantel, seismologie, aardmagnetisme, elektrische eigenschappen en de zwaartekracht. Omdat wiskunde veel mensen afschrikt, vermijdt de auteur wiskundige formules zoveel mogelijk.
Lees de volledige recensie in het maartnummer 2023 van Gea.

Na bijna achthonderd jaar vulkaanstilte, waren er in 2021 en 2022 weer erupties op het schiereiland Reykjanes, in het uiterste zuidwesten van IJsland. In de vallei van de Fagradalsfjall, waar beide erupties plaatsvonden, was zelfs in geen 3000 jaar sprake van enige vulkanische activiteit. Valentin Troll, vulkanoloog aan de Universiteit van Uppsala in Zweden, verwacht meer erupties in Reykjanes in de komende decennia. De volgende eruptie laat misschien maar één of twee jaar op zich wachten, is zijn verwachting.
Lees dit artikel uit Gea 2022/4 hier.
Read the English version here.

El Hierro, het meest zuidwestelijke eiland van de Canarisch Archipel, is bedekt met vele sintelkegels en andere jonge vulkanische sedimenten. De uitgesproken driearmige eilandstructuur wordt bepaald door de structuur van de breukzones in combinatie met de ineenstorting van de flanken van de drie ruggen. Door het recente vulkanisme is het een prachtig Geopark, met uitgestrekte gebieden malpaís en touwlava en met door de Canarische den (Pinus canariensis) bedekte kegels.
Lees dit artikel in het septembernummer 2022 van Gea.
Read this article in English on this website.

The origin of natural stone in ancient architecture and sculpture can be traced by studying the rock at a micro level. Three Italian universities determined the origin of marble from the Greco-Roman city of Gortyna (South Crete) and knew exactly from which quarries in the Aegean area it was extracted about 2000 years ago.
Read this article in Dutch in Gea Magazine (June 2022).
Read this article in English on this website.
Read this article in German on this website.

Vuurberg Educatie ontwikkelt projecten die beogen natuurbeleving op een originele manier te stimuleren. In mei 2022 lanceerden we de website over het onderwijsproject Het water in mijn stad, met achtergrondinformatie over uiteenlopende aspecten van water. Voor negen waterthema's zijn schrijfopdrachten voor het onderwijs ontwikkeld. Eerder zijn stadswandelingen langs Amsterdamse fossielen ontwikkeld, om kinderen kennis te laten maken met miljoenen jaar oude fossielen in hun eigen woonomgeving.

De aardgasvoorraad van Nederland slinkt langzaam. Als we niets doen, zal Nederland over 10 jaar geen gasexporteur, maar gasimporteur zijn. Dat is vervelend omdat we voor onze energievoorziening dan afhankelijk worden van landen zoals Rusland. Ook financieel is het ongunstig: nu leveren de aardgasbaten de Nederlandse staat behoorlijk veel geld op. De olie- en gasindustrie zoekt daarom naar nieuwe aardgasbronnen in de Nederlandse bodem, zoals shallow gas, dat afkomstig is uit ondiepe aardlagen onder de Noordzee.
Lees verder

Oplopende politieke spanningen tussen oost en west leiden ertoe dat we getuige zijn van een herleving van de Koude Oorlog (1945-1991). In die periode was er sprake van een wapenwedloop tussen een beperkt aantal kernwapenstaten. Ondanks het Non-Proliferatieverdrag, dat al uit 1968 stamt, is de dreiging van kernwapens niet afgenomen. Het aantal staten dat de beschikking heeft over kernwapens is juist gegroeid. "Daarmee is de kans op het gebruik van kernwapens eerder toe- dan afgenomen", aldus Sico van der Meer van Instituut Clingendael.
Lees verder

In real American style, I "did" the western Canary Islands in two weeks. They are the youngest ones of the archipelago. On El Hierro I was mostly impessed by the extensive and pristine lavafields in the south, in the area of the Geoparque Center, as well as with th actual shape of this young volcanic island, due to very recent mega landslides. The trip to Los Organos, perfectly interlocking basalt columns in northwest Gomera, provided a chance to see the spectacular west coast of the island, cliffs cut by many dikes. La Palma, a month after the eruption was declared to have come to an end, made me realise the gloomy side on the beauty of volanic cones, part of the island being drowned in ash and lava flows. The photo serie is published in Gea Magazine (March 2022); the English version will be exclusively published on this website.
Photo: The new cone of the Cumbre Vieja, still smoking © Annemieke van Roekel

Trachilos' footprints, located in the west of the greek island of Crete, are particularly important to paleoanthropologists because they support an exciting hypothesis about human evolution. Indeed, they are possible evidence of the presence of an upright walking early human species in Europe during the Late Miocene, perhaps even related to the common ancestor of humans and chimpanzees. In doing so, they can contribute to a paradigm shift in palaeoanthropology, in which the focus of Africa as the cradle of bipedalism is shifting to the more northern latitudes. The idea is that the Messinian Salinity Crisis plays a role in large-scale desertification, which caused migration waves of animals and our ancestors via the eastern Mediterranean to tropical Africa. This article is published in Gea Magazine (March 2022); the English version is exclusively published on this website.
Photo: Trachilos sediments © Annemieke van Roekel

Ook geologen lobbyen. Zij zetten zich in voor de erkenning van wat volgens hen een nieuw geologisch tijdperk zou moeten zijn: het Antropoceen, waarin de aarde volledig aan onze soort onderworpen is. In het boek Landherstel worden voorbeeldprojecten genoemd die het tij moeten keren, en de omkeerbaarheid van vernietiging tonen. Lees de recensie in Gea 2021/4.

In het bijzonder mooi uitgevoerde boek Graaf- en modderwerk beschrijft Ranjith Jayasena 65 jaar Amsterdamse stadsarcheologie, dat werd uitgevoerd in het kader van bouwprojecten en infrastructurele werken. Het omvat duizend jaar Amsterdamse geschiedenis vanaf het begin van de nederzetting in drassig land, aan een onbeduidend veenriviertje, de Amstel. Lees de recensie in Gea 2021/2 hier.

Hoe de mens zich kan verdrinken in een niet (meer) bestaande wereld. Dat is ook Doggerland. We noemen het ook wel de Mammoetsteppe, met de imposante wolharige neushoorn als westerbuur. De versteende drollen bewaren we als heuse schatbewaarders. Aan Doggerland is in 2021 een expositie gewijd in het RMO.
Het tentoonstellingsboek is verschenen onder de titel: Doggerland, verdwenen wereld in de Noordzee.
Lees dit artikel in Gea 2021/2.

Porto Santo ligt 45 km ten noordoosten van Madeira, op 2,5 uur varen van de hoofdstad Funchal. Dat Porto Santo pal NO ligt, is geen toeval, want de aardkorst schuift hier met een gemiddelde snelheid van ca 1,5 cm per jaar in NO-richting over een nog steeds actieve hotspot. Porto Santo is daarom vele miljoenen jaren ouder dan Madeira, waar het oudste gesteente op "slechts" 5,2 miljoen jaar is gedateerd. Lees dit artikel in Gea Tijdschrift 2021/2.
Read the English version here.

Nog net zichtbaar vanaf het zuiden van Kreta, ligt het kleine Gavdos in de Libische Zee. Onder de Romeinse naam Claudia komt het al in de Bijbel voor. Hier is onder invloed van Egeïsche tektoniek een oude zeebodem boven water verschenen die geologen een ongestoorde inkijk biedt in astronomische cycli ten tijde van het Laat-Mioceen.
Lees dit artikel in Gea Tijdschrift 2020/1 >>
Read this article in English >>

In the Sea Encounters Art (S.E.A.) project on the Dutch island Texel, marine scientists cooperate with artists. The result is exhibited this summer on various locations on the island. One of the 'science-art-couples' are microbiologist Henk Bolhuis and micro-photographer Wim van Egmond. Their BIOFILM project - exhibited at Ecomare - shows fascinating time-lapse images of microbial life, in which cyanobacteria play the lead role.
BIOFILM is one out of ten projects in the S.E.A. project. Other projects cover e.g. plastic waste, structure of sand grains, seaweed as a new raw material for bio-plastic and bird research about migrating knots. Read this article in EuroScientist journal >>

De nieuwe thematische Bosatlas begint met wat duurzaamheid in de prehistorie betekent. Grote diersoorten sterven uit waar Homo sapiens voet aan wal zet. In de Romeinse tijd leidde zilverproductie al tot hoge concentraties lood in de lucht. Maar de schaal van de milieubelasting is inmiddels tot ongekende proporties gestegen en de mensheid heeft zich als geologische kracht ontpopt.
Lees dit artikel in Gea Tijdschrift >>

De Geologische Dienst heeft een informatief brochureachtig boekje uitgebracht over hardsteen: een kalksteensoort die al eeuwen lang populair is als bouwmateriaal. In het TNO-gebouw in Utrecht, maar ook in de Botanische Tuinen, zijn grote blokken van dit fossielrijke gesteente te zien. Het boek is geschreven door Wim Dubelaar en te downloaden via de website van TNO. Lees de recensie in Gea Tijdschrift >>

This publication of Oxbow Books, Lands of the Shamans, combines a series of case studies in which shamanism is studied from an archaeological point of view. Historically, shamanism has been mainly studied from the viewpoint of anthropology, but in the last two decades the topic emerges in archaeological studies. Selected case studies come from Europe, North America and Asia.
Read this review in Euroscientist >>

Five big extinctions, also called the big five by earth scientists, have challenged life on earth in the past 500 million years. It turns out we are now in the middle of the 6th extinction, according to a recent UN report. Up to one million species are now on the brink of extinction. For three years hundreds of scientists have contributed to the project and describe the latest knowledge on biodiversity in the 2019 Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services.
Foto: Monoculture in modern agriculture ïWikimedia Commons
Lees dit Engelstalige artikel in EuroScientist journal >>

The Dutch Golden Age was an outstanding period for Dutch book production and trade. A historic study about this trade has been published recently and reveals that the people in the Republic owned more books than other Europeans. However, publishers generated most of their income producing dissertations and political pamphlets, the latter being considered as the forerunners of newspapers.
This book is available in English and Dutch.
Foto: Cover 'De boekhandel van de wereld' © Atlas
Lees dit Engelstalige review in EuroScientist journal >>

Over het allereerste gebruik van vuur door de vroege mens is nog veel onbekend. Hierin komt nu verandering door een nieuwe proxy, een meetbare stof waarmee bosbranden uit een ver verleden kunnen worden aangetoond. Het gaat om de organische stof levoglucosaan, een suikermolecuul dat bij verbranding van vegetatie ontstaat en aanwezig is in oceaan- en meersedimenten. Met behulp van deze nieuwe proxy heeft promovenda Laura Schreuder een complete tijdreeks kunnen ontwikkelen, die bijna 200.000 jaar teruggaat en precies samenvalt met een belangrijke periode in de noordwaartse migratie van Homo sapiens op het Afrikaanse continent. Foto: © NASA
Lees verder op de website van NIOZ >>

Stichting GEA heeft in 2018 vijf educatieve fossielenwandelingen langs gebouwen en stoepen ontwikkeld voor Amsterdammers en bezoekers van de hoofdstad. Het project is tot stand gekomen dankzij het NME Fonds van de gemeente Amsterdam en ANMEC. Het iBook bevat vele kaarten, meer dan 150 detailfoto's en ca. 45 overzichtsfoto's, die het zoeken naar fossielen vergemakkelijken. Ook is beknopte achtergrondinformatie over de belangrijkste fossielengroepen toegevoegd.
Foto: Cover iBook © Stichting GEA
Lees meer over dit iBook op de website van GEA >>

We can learn lessons from our early human ancestors. Ancient agricultural systems can provide us with knowledge how to make our modern, large scale practices more sustainable. Erika Guttmann-Bond, environmental archaeologist and specialized in geoarcheology, provides us in her new book 'Reinventing Sustainability: How Archaeology Can Save the Planet' with many examples of old agricultural and architectural practices. These techniques could be useful even in modern times.
Foto: Cover © Oxbow Books
Lees dit Engelstalige artikel in EuroScientist journal >>

Saharastof verspreidt zich met de passaatwinden duizenden kilometers vanuit het brongebied in westelijke richting over de Atlantische Oceaan. Een nieuw inzicht daarbij is dat ook de grote fractie van het stof (tot ca. een halve millimeter in doorsnee) de oversteek maakt, helemaal tot het Caribische gebied. De grote fractie van Saharastof speelt tot op heden nog nauwelijks een rol in computermodellen die meteorologen gebruiken om klimaatverandering te verklaren en te voorspellen.
Foto: Stofwolken boven de Atlantische oceaan © NASA
Lees dit persbericht op de website van NIOZ >>

Het is een bijzondere plek: Cabo Espichel, een kaap even ten zuiden van Lissabon. Eeuwenlang is het een pelgrimsoord geweest. Het doel van de spirituele zoekers was de 15e-eeuwse kapel Ermida da Memória, direct aan de rand van het klif. Hier zou Maria op een muildier op een veilige plaats op de rotsen gezet zijn, hoog boven de onstuimige golven van de Atlantische Oceaan. De pootafdrukken van 'Pedra da Mua' stammen uit de Boven-Jura en zijn een bewijs voor kuddevorming onder sauropoden. Foto: Cabo Espichel © Carlos Sargedas Photography
Lees dit artikel in het eindejaars dubbelnummer van Gea en G&H >>

Wetenschappers van het Koninklijk Nederlands Instituut voor onderzoek der Zee (NIOZ) en de Universiteit Utrecht hebben een nieuwe manier gevonden waarmee ze oeroude CO2-concentraties goed in beeld krijgen, gebaseerd op fossiele fytaanmoleculen, een afvalproduct van de groene kleurstof van algen. Met deze nieuwe proxy leggen zij een record aan klimaatgeschiedenis bloot: een ononderbroken weergave van CO2-concentraties op aarde, tot een half miljard jaar geleden.
Foto: Chlorofyl © Kristian Peters via Wikimedia Commons BY-SA 3.0
Lees dit tweetalige persbericht op de website van NIOZ >>

Een 'paleo-thermometer' om klimaatschommelingen op land te meten is weer een stap dichterbij gekomen. NIOZ-onderzoekers gebruiken hiervoor fossiele vetmoleculen uit de celmembraan van bodembacteriën. Deze nieuwe continentale temperatuurindicator is een kwantitatieve aanvulling op de tot nu toe toegepaste methodes voor klimaatreconstructie van het continentale klimaat, zoals pollen en kalkafzettingen in grotten.
Foto: Filterinstrument in meer van Lugano © Yuki Weber
Lees dit persbericht op de website van NIOZ >>

In het Sultanaat Oman, aan de zuidoostkust van het Arabische Schiereiland, is voor het eerst een uitgebreide fauna-inventarisatie gemaakt. De aan het NIOZ verbonden bioloog Roeland Bom deed er zes jaar promotie-onderzoek in het nog onaangetaste 'oerwaddengebied' Barr Al Hikman. De evolutie hier heeft geleid tot unieke 'bewapende' soorten zoals de krabplevier, de enige vogel die in staat is met zijn zware dolksnavel zwemkrabben te kraken.
Foto: Krabplevier in Barr Al Hikman © Jan van de Kam
Lees dit persbericht op de website van NIOZ >>

Het winnen van mangaanknollen in de diepzee levert langdurige milieuschade op. Dat concludeert NIOZ-onderzoekster Tanja Stratmann. Zij inventariseerde de gevolgen van de verwijdering van metaalrijke mangaanknollen op de fauna op en in de diepzeebodem. De effecten waren het grootst op de 'filter-feeders', zoals koralen en sponzen, die aan de mangaanknollen zijn vastgehecht. Herstel van het diepzee-ecosysteem zal decennia tot eeuwen duren, terwijl sommige soorten wellicht nooit meer zullen terugkeren.
Foto: Mangaanknollen in de Stille Oceaan © Kiel ROV 6000, GEOmar
Lees dit persbericht op de website van NIOZ >>

NIOZ-onderzoekers zijn erin geslaagd larven te kweken van de inheemse 'platte oester', Ostrea edulis, een soort die al honderd jaar uit de Waddenzee is verdwenen. De terugkeer van de platte oester kwam voor het eerst aan het licht in 2012 toen een Texelse visser zijn vondst voor identificatie naar het NIOZ bracht. In de opeenvolgende jaren werden ook in de Waddenzee bij Vlieland platte oesters aangetroffen. Het onderzoek heeft als doel om het natuurlijk herstel van de platte oesterbanken in de Waddenzee te bevorderen.
Foto: de platte oester © Pascalle Jacobs
Lees dit persbericht op de website van NIOZ >>

Archeologisch erfgoed in kustgebieden is extra kwetsbaar voor klimaatverandering. Toename van stormen en regenbuien en een hoger zeeniveau leiden ertoe dat monumenten uit de Steentijd te maken krijgen met versnelde erosie. In NW-Spanje en Schotland, maar ook elders in Europa, worden projecten opgestart in samenwerking met de lokale bevolking om deze duizenden jaar oude monumenten beter te beschermen.
Foto: Digging at Ness of Brodgar © CC-BY-SA 4.0 by S. Marshall
Lees dit Engelstalige artikel in EuroScientist journal >>

Ooit had ik het plan de Europese kust langs te reizen, op zoek naar verdronken landschappen. Deze mooie publicatie van Wiley (door N.C. Flemming e.a.) maakt die reis bijna overbodig. Het is een inventarisatie van verdwenen kustlijnen langs de Atlantische Oceaan en de Europese zeeën, zoals de Middellandse Zee, de Baltische Zee (ooit een meer) en onze Noordzee, een reis in de tijd toen de zeespiegel tot 130 meter lager lag dan nu.
Foto: Cover © 2017 John Wiley & Sons
Lees verder in het juninummer van Gea >>

Stadsfossielen bieden mooi materiaal om kinderen kennis bij te brengen over geologie, omdat deze fossielen in natuursteen in stoepen en gebouwen onderdeel uitmaken van de woonomgeving van veel kinderen. Maar deze fossielen bieden ook kansen om de geologische tijdlijn en de geologische 'diepe tijd' onder de aandacht te brengen!
Foto: Reuzenschelpen in stoeprand © Annemieke van Roekel
Lees verder in het juninummer van Gea >>

Imposante cirkelvormige afdrukken van sauropoden uit de Jura zijn te vinden in een oude steengroeve Pedreira do Avelino niet ver van Cabo Espichel, ten zuidwesten van Lissabon. Het enorme gewicht van de dieren is goed zichtbaar in de hoge versteende randen die de afdrukken begrenzen, alsof de modder nog maar net naar boven is gedrukt!
Foto: Pootafdrukken in de steengroeve © Annemieke van Roekel
Lees verder op deze blog.

De Japanse oester, een exoot uit Azië die steeds verder oprukt in de Waddenzee, is niet ongewenst, aldus NIOZ-promovendus Andreas Waser. "We krijgen hem toch niet weg. Bovendien helpt hij de inheemse mossel te overleven." De inheemse Mytilus edulis beleefde een absoluut dieptepunt in de jaren '90. Daarom werden beperkingen opgelegd aan de visserij. Het herstel van de mosselbanken viel echter tegen. Waser concludeerde dat mosselen die samenleven met Japanse oesters grotere overlevingskansen hebben dan mosselen in 'pure' mosselbanken.
Foto: de scholekster geeft de voorkeur aan pure mosselbanken © Jan van de Kam
Lees dit persbericht op de website van NIOZ >>

Deze gedetailleerde studie van Ben Russell brengt vraag en aanbod van natuursteen in de Romeinse tijd in kaart, de wijze van transport, de routes en de handel in sarcofagen. Russell koos hiervoor enkele regio‘s als casus, waaronder Spanje, waar de Romeinen de lokale groeves overnamen. Het natuursteengebruik nam snel toe in de Romeinse tijd als gevolg van de uitbreiding van oude steden, de bouw van nieuwe steden en de aanleg van infrastructuur. Dit was een ontwikkeling die zich in het gehele Middellandse Zeegebied voordeed, tot de 3e eeuw n. Chr. Na het jaar 250 n. Chr. nam de natuursteenvraag snel af.
Cover: Oxford University Press
Lees verder in het maartnummer van Gea >>

Niet alleen Zuid-Engeland heeft een ‘Jurassic Coast’, waar grote delen van het Mesozoïcum in de imposante kliffen zijn ontsloten. De kustlijn van Zuidwest-Portugal is minstens zo spectaculair. Er zijn veel pootafdrukken van dino‘s in sedimenten vanaf Midden-Jura tot Boven-Krijt te bewonderen.
Foto: Pootafdrukken op Praia Salema © Annemieke van Roekel
Lees verder in Gea.
Lees de verkorte versie op deze blog.

Hoe meer je weet, des te meer je ziet. Dat geldt zeker voor het landschap. Daarom is de publicatie De vorming van het land. Geologie en geomorfologie - oorspronkelijk van Henk J. A. Berendsen - een aanwinst voor je boekenkast. Van dit naslagwerk is inmiddels een geheel herziene druk verschenen, nu met afbeeldingen in kleur en met diverse aanpassingen.
Cover © Perspectief Uitgevers
Lees verder in het septembernummer van Gea >>

Waarom hebben sommige meanders van de Overijsselse Vecht zulke bijzondere vormen? De oude rivierbochten zijn heel langgerekt en kronkelig. De meest grillige, met bovendien een grote ‘slinger’ of amplitude liggen tussen Ommen en Hardenberg. Bodemkundige Cindy Quik zocht het uit en won er een prijs mee.
Foto: Oude meander bij Junner Koeland © Google Maps
Lees verder op Kennislink >>

Voor prehistorische kustbewoners was een verandering van de zeespiegel heel gewoon. Op de Orkney Eilanden bouwden de steentijdmensen zelfs hun heiligdommen langs meren en zeeën met dynamische kustlijnen. Foto: Ring of Brodgar © Annemieke van Roekel
Lees dit artikel op Kennislink >>

Deze maand stemt de Verenigde Naties over een wereldwijd totaalverbod op kernwapens. In aanloop daarnaartoe organiseerde de IPPNW (International Physicians for the Prevention of Nuclear War) een bijeenkomst. Het thema lijkt burgers niet echt bezig te houden. Dat er ook op Nederlands grondgebied kernwapens staan, is een publiek geheim. Maar de dreiging is groter dan ooit,
Foto: Atoomproef op Bikini atol, 1954 © USDE
Lees verder op Kennislink >>

Museum Hofland kijkt in de toekomst. Met de tentoonstelling ‘Energie, waar gaat dat heen?’ worden alle energievormen op een rij gezet. Zelfs de energievormen waar we tegenwoordig liever niet aan willen denken, zoals kernenergie, komen aan bod. NEMO Kennislink bekeek de tentoonstelling tijdens een zomer die, heel toepasselijk, alle warmterecords weer brak.
Foto: Duurzaam versus fossiel © Annemieke van Roekel
Lees dit artikel op Kennislink >>

Vele feitjes op een rij, in deze atlas over de stad aan het IJ. Want hoe snel verandert de stad! Dat is de indruk die de Bosatlas van Amsterdam achterlaat. Als een rivier met stromend water, zijn steeds andere bevolkingsgroepen dominant aanwezig. Wie de atlas goed bekijkt, ziet achter de vele statische kaartjes een dynamische stad.
Foto: Oude Kerk © Bosatlas Amsterdam/Wolters Noordhoff
Lees verder op Kennislink >>

Een mens staat bol van de vooroordelen. Waarom zou dat voor leerkrachten, die een oordeel moeten vellen over een haalbare schoolkeuze van een leerling, anders zijn? Het is daarom goed dat de Citotoets, een redelijk objectief meetinstrument van schoolprestaties, mogelijk weer in ere wordt hersteld.
Foto: Wikimedia Commons
Lees dit artikel op Kennislink >>

Een aantal grafheuvels in Noord-Brabant krijgt een opknapbeurt, en de paalkransen worden vernieuwd. Dit zijn cirkels van houten palen die prehistorische mensen vaak om de heuvels plaatsten. Maar eerst bestuderen archeologen het bodemarchief, om die oeroude bodems tijdens de restauratie zoveel mogelijk te sparen. Foto: Paalkranssporen © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

Landbouwcrises zijn een mogelijke oorzaak voor migratiestromen. Maar hoe ingewikkeld de relatie tussen landbouw en migratie is, bleek opnieuw tijdens een van de vijf voedseldebatten in de Rode Hoed, georganiseerd door het Centrum voor Landbouw en Milieu.
Foto: Extensieve landbouw in Afrika © Sam Thompson/DFID
Lees dit artikel op Kennislink >>

Met de astronaut uit 2001: A Space Odyssey, die voor eeuwig gedoemd is in de ruimte te zweven, heeft hij medelijden. Filosoof Jan-Hendrik Bakker stelt het zo: de mens zit vast aan de aardse grond waar hij is geëvolueerd, zo vast als een baby aan een navelstreng. Ter afsluiting van het Jaar van de Bodem, in 2015, sprak Kennislink met hem over de emotionele band die de mens heeft met de grond onder zijn voeten.
Foto: Boerenkerkhof, Vincent van Gogh, 1885 © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Er ligt een deken van gif over het Nederlandse boerenland, zo schetst Frank Berendse van de WUR een allesbehalve romantisch beeld van het hedendaagse agrarische landschap. Deels is dat te danken aan een groep insectendoders, die de EU in de ban gaat doen. Het bedrijfsleven moet nu een list gaan verzinnen zonder gif, en komt terecht bij een veredelingspraktijk met wilde rassen.
Foto: Wilde voorouder van de kastomaat © NHM
Lees dit artikel op Kennislink >>

Een vuurtje stoken leerde hij bij de padvinderij, maar zijn open haard heeft al in geen 25 jaar meer gebrand. Socioloog Joop Goudsblom heeft ontzag voor vuur en schreef er een boek over: Vuur en beschaving, inmiddels een in acht talen verschenen klassieker. Kennislink interviewde hem naar aanleiding van de heruitgave uit 2015.
Foto: Kerstboomverbranding © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

De huidige natuursteenhandel is duidelijk anders dan die in het verleden. De globalisering, die al vanaf zo'n dertig jaar geleden een stempel op de handel drukte, heeft een grote impact gehad. Een van de meest opvallende hedendaagse trends in de natuursteenhandel is de opkomst van keramische materialen.
Foto: Groeve met basaltzuilen © Michel Oprey & Beisterveld
Lees dit artikel in Gea 2015/4 (download pdf) >>

Door het bodemleven optimaal te benutten, kan de fruitteelt een stuk milieuvriendelijker. Bodemorganismen breken organische stof af en maken zo meststoffen vrij. Ze zorgen bovendien voor een natuurlijke afbraak van schimmels die wij liever niet op ons fruit zien. Kennislink kreeg een lesjes bodemkunde in een appelboomgaard op rivierklei langs de Maas.
Foto: Boring in ooivaaggrond © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

Het zou zo mooi zijn. Zonnig Zuid-Europa voorziet de rest van Europa van zonnestroom en in winderige kustgebieden in Noordwest-Europa produceren we kilowatts met windturbines. Als de wind stil valt, halen we waterkracht uit Scandinavië. Europa wil daarom gaan samenwerken in een energie-unie. Nu kiest ieder land zelf zijn favoriete energiebronnen.
Foto: Poolse kolenmijn © Wikimedia Commons
Lees dit artikel op Kennislink >>

In bodems vind je talloze verhalen. Ze vertellen over vulkaanuitbarstingen, dijkversterkingen en klimaatinvloeden, maar ook van inventieve boeren. Bij het Bodemmuseum zijn ze allemaal te vinden: zowel de technobodems van ondernemend Nederland als de felgekleurde tropische bodems uit de regenwouden.
Foto: Collectie bodemprofielen ISRIC © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

Aardgas staat - na steenkool - wereldwijd niet meer op de tweede plaats als belangrijkste brandstof voor stroomproductie. Dit jaar wordt voor het eerst meer elektriciteit uit hernieuwbare bronnen, zoals zon en wind, dan uit aardgas geproduceerd. In ons land blijft aardgas voorlopig nog belangrijk en moet de gaswinning op de Noordzee zelfs gaan toenemen.
Foto: Miniplatform voor gaswinning in de Noordzee © Wintershall
Lees dit artikel op Kennislink >>

De wereld wil koste wat het kost onder de twee graden temperatuurstijging blijven. Dat zal ook de inzet zijn van de klimaatconferentie in Parijs 2015, die eind november van start gaat. Ook Nederland wil graag toewerken naar een 'duurzaam Nederland' in 2050, met maar liefst een reductie van 80-95% broeikasgasemissies ten opzichte van het ijkjaar 1990.
Foto: Windturbines en kolenbergen © Pepijn van de Broeke
Lees verder op Kennislink >>

In de achtste eeuw trokken monniken naar onherbergzame plekken, zoals eilanden aan de westkust van Ierland. E�n van die eilanden is Skellig Michael. Daar bouwden zij onderkomens van leisteen in de vorm van bijenkorven, hoog op het ontoegankelijke rotseiland, nu bevolkt door papegaaiduikers en stormvogels, op een uur varen van de kust van Kerry.
Foto: Bee hive huts © Annemieke van Roekel
Lees dit artikel in Gea Tijdschrift >>

Het budget voor ontwikkelingsgeld is gegroeid en de online en mobiele bereikbaarheid - belangrijk voor het versterken van de economie - zijn fors toegenomen. Maar millenniumdoel 8 beoogt ook eerlijke handel in een niet zo eerlijke wereld, waar belastingontwijking gemeengoed is.
Foto: Mobiel telefoongebruik neemt wereldwijd snel toe © www.columbia.edu
Lees verder op Kennislink >>

Ondanks de behoefte om minder fossiele brandstoffen te gebruiken, is het steenkoolgebruik voorlopig niet van de baan. Sterker nog, 2015 zou wel eens een recordjaar in de Nederlandse steenkoolconsumptie kunnen worden. Aan alternatieven voor steenkool uit niet recyclebare afvalstromen wordt gewerkt. Die bijdrage zal voorlopig nog marginaal zijn.
Foto: Kolenmijn in de VS © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Onze blik reikt meestal niet verder dan het aardoppervlak: de bebouwing, de zichtbare begroeiing en de watervlaktes. Maar verscholen onder het oppervlak ligt de bodem, zwaar of licht, jong of oud, dood of vruchtbaar. Met een beetje hulp liggen de verhalen voor het oprapen, laten twee nieuwe boeken zien: Bodem onder het landschap. Ontdek het fundament van natuur en boerenland. en Bodemsignalen.
Foto: Grondsoorten in Nederland © WUR
Lees verder op Kennislink >>

De uitstoot van stikstofoxiden aan de Amerikaanse westkust is door allerlei milieumaatregelen sterk verminderd. Omdat ozon een chemisch product is van stikstofoxiden, was de verwachting dat ook de ozonconcentraties daar zouden afnemen, maar dat is niet het geval. Dat komt door het transport van ozon vanuit China over de Stille Oceaan via de hogere luchtlagen naar de Amerikaanse westkust.
Foto: Ozonsmog boven de Stille Oceaan © Nature Geoscience
Lees verder op Kennislink >>

Het organisch stofgehalte van de bodems waarop bloembollen worden geteeld, is in de laatste jaren drastisch gedaald en het bodemleven is minimaal. Oorzaak hiervan is het gebruik van chemische middelen en kunstmest. Een groep Noord-Hollandse telers wil hier verbetering in aanbrengen.
Foto: Machinaal pellen van tulpenbollen © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

Voor veel dieren schuift de noordgrens van hun territorium als gevolg van klimaatverandering verder op naar het noorden, omdat het daar koeler is. Voor hommels is dat nauwelijks het geval, schrijven Canadese onderzoekers in Science. Ze nemen die trend zowel bij hommels in Europa als in Noord-Amerika waar.
Foto: Aardhommel op bloeiende preiplant. © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Op eilanden ligt het gevaar van bodemerosie op de loer. Door regenval spoelt de bodem er gemakkelijk weg, direct de zee in. Maar op het Ierse eiland Skellig Michael is dit geen onomkeerbaar proces. Dankzij de weelderige plantengroei vernieuwt de bodem zich voortdurend. Foto: Papegaaiduiker op de Skelligs © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

We zijn ongelofelijk afhankelijk van dat dunne laagje om onze aarde, de bodem: niet alleen voor ons voedsel maar in toenemende mate ook voor onze brandstof. De bodem geeft veel maar krijgt veel te weinig terug, vindt bodemonderzoeker Jan Willem van Groenigen van de Wageningen Universiteit.
Foto: De gewone regenworm, Lumbricus terrestris © WUR
Lees verder op Kennislink >>

Door toegenomen mechanisatie heeft de bodem veel te verduren. Steeds zwaardere oogstmachines gaan het land op, ook in ongunstige perioden zoals na veel regenval. Het gewicht van de machines drukt de bodem dicht en dat gaat ten koste van de bodemkwaliteit. Ook de 'zwerfteelten' eisen hun tol.
Foto: Mechanisatie staat kennis van de bodem in de weg © Rasbak
Lees verder op Kennislink >>

Nederland staat in de top 3 van landen die het slechtst presteren op het gebied van duurzame energie. Dat schrijft de Europese Commissie deze maand in het voortgangs-
verslag over duurzame energie. Europa als geheel gaat het gestelde doel van 20% in 2020 wel halen, is de verwachting.
Foto: Getijdeturbine © De Nieuwe Afsluitdijk/RWS
Lees verder op Kennislink >>

Nederland is vooral een gasland, maar onze olievelden zijn nog steeds niet uitgeput. In Schoonebeek startte de NAM in 2011 na een pauze van 15 jaar opnieuw met de olieproductie. Bij het (her-)ontwikkelen van olievelden zijn technieken voor verbeterde oliewinning vaak belangrijk.
Foto: Stoominjectie in Schoonebeek © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

Goed nieuws voor toekomstige Marsbewoners. In de bodem blijken plantjes gewoon te ontkiemen en zelfs tot bloei te komen. Dat opent de weg voor landbouw op de rode planeet. Al zijn er nog wel wat problemen te tackelen. Want waar komt de voor plantengroei noodzakelijke stikstof, koolstof en water vandaan?
Foto: Ontkiemende doperwt in Marszand © Wieger Wamelink/WUR
Lees verder op Kennislink >>

Een gazonnetje of voetbalveld. Het gras oogt overal hetzelfde, maar schijn bedriegt. Verspreid over de hele aardbol komen maar liefst achtduizend grassoorten voor. De hoogste tijd voor (h)erkenning van de wuivende halm met het nieuwe boek, de Basisgids Grassen.
Foto: Platte rus © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Om soja in Nederland te kunnen telen, zijn rassen nodig die het in ons koude kikkerlandje goed doen. Het zijn de plantenveredelaars die deze rassen selecteren. �De soja die wij nu in Nederland inzaaien is een speciaal voor het Noordwest-Europese klimaat veredeld ras�, aldus Ruud Timmer van PPO.
Foto: Sojaboon © USDA
Lees verder op Kennislink >>

Kooldioxide dat wordt geïnjecteerd in de diepe bodem tast de chemische stabiliteit van de meeste gesteenten nauwelijks aan. De mate waarin aantasting plaatsvindt hangt voornamelijk af van de aanwezigheid van reactieve mineralen in het gesteente.
Foto: Carbonaatgesteente © www.oolithica.dsl.pipex.com
Lees verder op Kennislink >>

Bijna vierhonderd miljoen jaar oude pootafdrukken van de alleroudste amfibieën in versteende modder bekijken in het westen van Ierland. Dat kan langs de noordkust van Valentia Island, op een steenworp afstand van de toeristische Ring of Kerry. Daar is het meterslange spoor door erosie blootgelegd.
Foto: Vindlocatie spoorfossielen © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

In hydrologische modellen komt de menselijke factor onvoldoende aan bod, vindt Niko Wanders van de Universiteit Utrecht. De hydroloog berekende dat in Zuidoost-Azië en, dichter bij huis, in het Middellandse Zeegebied, de menselijke invloed op rivier- en grondwaterstanden even groot is als het effect van klimaatverandering.
Foto: Droogte in de VS © Niko Wanders
Lees verder op Kennislink >>

Op de tentoonstelling Dino Jaws in het Museon komt de bezoeker door een combinatie van door robots aangestuurde dinosauriërs en "klassieke" fossielen gemakkelijk in dinosferen. Een bijzonder museumstuk is het skelet van de Allosaurus, want deze vleesetende dino uit de Jura is door drie studenten van de Vrije Universiteit onder de loep genomen. Delen van het fossiel zijn zelfs in de CT-scanner bekeken.
Foto: Allosaurus © Museon
Lees verder op Kennislink >>

2015 is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Internationale Jaar van de Bodem. Dat is nodig omdat we als mensen sterk afhankelijk zijn van de bodem, voor landbouw, gezonde ecosystemen, behuizing, infrastructuur en nog veel meer. Kennislink besteedt regelmatig aandacht aan de vele aspecten van bodemgebruik en de (ondiepe) ondergrond.
Foto: Regenworm © WUR
Lees verder op Kennislink >>

De professor ziet een grote dreiging uitgaan van verzilting van de mondiale zoetwatervoorraad. De ondernemer ruikt kansen. Voor beide posities is wat te zeggen. Het 'probleem' van verzilting was aan de orde tijdens een nationaal debat over landbouw en voeding: It's the food, my friend. De landbouwsector krijgt steeds vaker met verzilting te maken, maar is ook de grootste veroorzaker.
Foto: Aralmeer © NASA
Lees verder op Kennislink >>

Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs komt er een verplichte rekentoets. Dit jaar mag nog een onvoldoende worden gehaald, maar volgend jaar wordt het menens. Een goede zaak of niet? Met alleen het afnemen van een rekentoets alleen vergroot je de rekenvaardigheden niet. Om goed te leren rekenen, moet je vooral jong beginnen.
Foto: Rekenen in de klas © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Binnenkort schakelt het water- en energiebedrijf van Aruba (W.E.B. Aruba N.V.) geheel over op ontzilting door middel van omgekeerde osmose. Daarmee wordt zeewater geschikt gemaakt om te drinken. Na bijna een eeuw komt hiermee een einde aan de thermische ontziltingstechnologie op het eiland.
Foto: Seawater beach well bij W.E.B © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

Kleurige infographics, staafdiagrammen en informatieve kaarten met een ruim aanbod van vooral statistische informatie over voedingsgerelateerde onderwerpen. De nieuwe Bosatlas van het voedsel moet het hebben van mooie visualisaties van veel cijfer- en feitenmateriaal over traditionele voedingsthema's.
Foto: Cover Bosatlas van de voeding © Noordhoff Uitgevers
Lees verder op Kennislink >>

Als wij een schilderij van Van Gogh bekijken, dan zien we niet altijd de kleuren die de negentiende-eeuwse kunstenaar in gedachten had. Zo zijn de blauwe kleuren van nu soms oorspronkelijk paars geweest. Vooral het rode pigment heeft de tand des tijds niet doorstaan. Wetenschappers helpen bij het reconstrueren van de originele doeken.
Foto: Veld met irissen bij Arles, waarvan rechts de vernis is verwijderd © Annemieke van Roekel
Lees verder op Kennislink >>

De eerste digitale roetkaart van Nederland staat sinds vorige week online. Op deze kaart worden de roetconcentraties in heel Nederland in beeld gebracht en zijn ze zelfs op postcode op te zoeken. RIVM gaat de bestaande roetmetingen uitbreiden om de nauwkeurigheid van de berekende roetconcentraties te vergroten.
Foto: Bemonsterd roetfilter (PM2,5) © Infomil
Lees verder op Kennislink >>

In Amsterdam is tot maart 2015 een expositie te zien over de grote zoogdieren die tijdens de ijstijden het noordelijk halfrond bevolkten. Een combinatie van echte fossielen, replica's en artificiële modellen, die je soms kippenvel bezorgen, met vooral veel aandacht voor het belangrijkste ijstijdicoon: de wolharige mammoet. Foto: Babymammoet Lyuba © Atelier Olschinsky MAMUZ
Lees verder op Kennislink >>

In de serie Elementaire Deeltjes verscheen onlangs een nieuw deeltje met als thema IJstijden. Volgens auteur Gemma Venhuizen is deze uitgave in het Nederlandse taalgebied geen overbodige luxe, want de meeste boeken over dit onderwerp gaan over de ijstijd op het Amerikaanse continent. Tijd voor een gesprek met de fysisch geograaf en wetenschapsjournalist.
Foto: Een deel van het 17e-eeuwse schilderij 'Winterlandschap met ijsvermaak' van Hendrik Avercamp © Rijksmuseum
Lees verder op Kennislink >>

Nederlandse heeft ongekend grote stappen gemaakt in de verbetering van de waterkwaliteit. Maar de ecologische kwaliteit blijft achter. Planten en beestje komen niet zo snel terug als gehoopt. Een mooi overzichtswerk over de wereld van het water verscheen onlangs onder de titel Aquatische Ecologie van de hand van bioloog Henk Hoogenboom.
Foto: De zeldzame grote modderkruiper © Ravon
Lees verder op Kennislink >>

De Europese industrie verwacht in 2050 100 gigawatt aan elektriciteit door middel van oceaanenergie te produceren. Op een termijn van enkele tientallen jaren lijkt getijdenenergie het meest veelbelovend. Nederland ziet getijdenenergie als een belangrijk toekomstig exportproduct.
Foto: Transport van een getijdenturbine naar de EMEC-testsite op de Orkney Eilanden © Voith
Lees verder op Kennislink >>

Het begon als een schoolproject en is nu een realiteit: het plan van de Delftse student Boyan Slat om de wereldzeeën te verlossen van grote hoeveelheden plastic. Slat ontwikkelde een methode het plastic te verwijderen en won hiervoor een milieuprijs van de VN. Maar waar drijft die plastic soep eigenlijk? Foto: Constructie om drijven plastic te verzamelen � The Ocean Cleanup Foundation
Lees verder op Kennislink >>

Voor de allerkleinste stofdeeltjes in de buitenlucht bestaan nog geen normen. Toch levert juist dit ultrafijne stof gezondheidsrisico's op omdat de deeltjes tot diep in de longen doordringen. Wetenschappers kunnen die fijnste stofdeeltjes al wel goed meten, maar dat is nog wel duur.
Foto: Bronnen van ultrafijnstof © Stephen Platt/Nature
Lees verder op Kennislink >>

In de toekomst krijgt Nederland te maken met een toenemende verzilting van de kustgebieden. In de Haarlemmermeerpolder is die verzilting al aan de gang. De herkomst van het zout gaat duizenden jaren terug, toen de kustlijn nog diep landinwaarts lag. Promovendus Joost Delsman pleit voor een slimmer waterbeheer.
Foto: Laagwater leidt tot meer verzilting © Beeldbank RWS
Lees verder op Kennislink >>

Op de meeste plaatsen in Europa is de productie van biodiesel uit koolzaad niet energie-efficiënt. Onderzoekers van de Universiteit van Twente ontwikkelden een kaart waarop te zien is waar in Europa alsnog de hoogste energie-efficiëntie behaald kan worden. In het gunstigste geval is de benodigde energie de helft van de energie-output.
Foto: Koolzaadteelt voor biodiesel © UTwente
Lees verder op Kennislink >>

De IJssel kan plaatselijk maar liefst 71 cm dalen als de nieuwe hoogwatergeul tussen Veessen en Wapenveld in gebruik wordt genomen. Deze maatregel is onderdeel van het nationale project Ruimte voor de Rivier, waarmee Nederland zich opmaakt voor een hogere watertoevoer bij Lobith naar 16.000 kubieke meter per seconde.
Foto: Hoogwatergeul © Waterschap Vallei en Veluwe
Lees verder op Kennislink >>

Terwijl wetenschappers druk doende zijn met het verbeteren van de prestaties van zonnecellen en -panelen, kan de consument pas het echte verschil maken. Volgens Marie Donnelly (EC) moet de burger de stroomproducent van de toekomst worden.
Foto: Zonnecentrale in Duitsland © Fraunhofer ISE
Lees verder op Kennislink >>

Nederlanders zijn kritisch over de ondergrondse opslag van kooldioxide. Over CO2-opslag in combinatie met biomassa is men positiever dan over het afvangen en opslaan van kooldioxide afkomstig van kolen- en gascentrales. Foto: Protest in Noord-Nederland © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

De regering van Aruba wil zijn milieu-imago oppoetsen. Dat betekent: een einde aan het gebruik van fossiele brandstoffen, waste-to-energy en meer zonne- en windenergie. Maar die plannen zijn te ambitieus, want geld om ze uit te voeren is er niet, grootschalige energieopslag ontbreekt en fossiel zal nodig blijven als back-up voor de elektriciteitsvoorziening.
Foto: De dump van Aruba © Annemieke van Roekel
Lees in FD Energie Pro, 2 september 2014 >>

In de stad is het gemiddeld veel warmer dan op het platteland. Met het oog op nieuwe klimaatscenario's, die uitgaan van hetere zomers in de toekomst, is het geen overbodige luxe na te denken over aanpassingen van de stedelijke leefomgeving aan dit Urban Heat Island Effect. Want steeds meer mensen leven in de stad.
Foto: Verkoeling in de stad © WUR
Lees verder op Kennislink >>

Nieuwe technieken voor energieopslag zijn nodig om duurzame energie meer kansen te bieden. Momenteel wordt geëxperimenteerd met een geheel nieuwe manier van energieopslag: opslag van lucht onder hoge druk in ballonnen, die op grote diepte aan de zeebodem verankerd zijn. De ballonnen zijn oorspronkelijk ontwikkeld voor de bemande ruimtevaart.
Foto: Inspectie onderwaterballon © Keith Thomson/Thin Red Line Aerospace
Lees verder op Kennislink >>

Koralen kennen we vooral uit tropische oorden. Over de hele aardbol verspreid komen echter koralen voor die zich vooral thuis voelen op grote diepte, in ijskoud water. Op het continentaal plat aan de Atlantische kust leven de meeste van deze koudwaterkoralen. Geoloog Gino Smeulders bestudeerde de riffen die in het geologisch verleden door deze zeebewoners zijn opgebouwd, en dat nu nog steeds doen.
Foto: De rifbouwende koudwaterkoraal Madrepora oculata © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Met een gecombineerd systeem van OTEC en SWAC gaat Curaçao de in de oceaan aanwezige warmte optimaal benutten. Met OTEC wordt elektriciteit opgewekt en met SWAC worden gebouwen gekoeld. Direct aan de kust van Curaçao zal een Ocean Ecopark verrijzen waarin diverse duurzame technologieë gecombineerd gaan worden.
Foto: Pijpen van kunststof © Bluerise
Lees verder op Kennislink >>

Zonne-energie heeft de toekomst. Die indruk wekken althans grote zonthermische krachtcentrales die in zonovergoten gebieden worden gebouwd. De technologie van Concentrated Solar Power (CSP) innoveert nog steeds, zoals blijkt uit de verbeterde combinatie met warmteopslag in vloeibaar zout bij de Gemasolar-installatie in de Spaanse provincie Sevilla. Foto: De Gemasolar CSP-plant © Torresol Energy Investments
Lees verder op Kennislink >>

In Nederland staat een wereldprimeur op stapel: bij een kolencentrale op de Maasvlakte moet voor het eerst grootschalig CO2 worden afgevangen en ondergronds worden opgeslagen. Maar dit ROAD-project staat op losse schroeven. Juist nu honderden wetenschappers vijf jaar onderzoek naar CO2-opslag hebben afgerond en hun kennis in de praktijk willen brengen.
Foto: E.on kolencentrale op de Maasvlakte © Annemieke van Roekel
Lees in FD Energie Pro, 24 juni 2014 >>

Zoutschade is één van de belangrijkste bedreigingen van monumenten wereldwijd, ook in Nederland. Door klimaatverandering zal het risico op zoutschade toenemen, aldus Timo Nijland, natuursteenspecialist bij TNO. Door een opeenhoping van zoutkristallen neemt de druk toe en gaat het gesteente stuk. De boosdoeners zijn in water oplosbare zouten, in Nederlandse monumenten vooral natriumchloride en natriumsulfaat.
Foto: Natuurlijke zouterosie © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Mineralen uit zandkorrels vertellen een bijzonder verhaal. Met korrels van kwarts en veldspaat kunnen aardwetenschappers de 'begravingsgeschiedenis' van zand aan de hand van een lichtsignaaltje in groot detail reconstrueren. Geologe Romée Kars verfijnde de techniek door het signaal van veldspaat beter te begrijpen en nieuwe meettechnieken te testen. Met veldspaat kan nu al een half miljoen terug gegaan worden in de tijd. Foto: Zandribbels © Wikimedia Commons
Lees verder op Kennislink >>

Al drie jaar staat het boek Sapiens op nummer één van de bestsellerlijst in Israël. Het is een scherp, kritisch en betrokken boek over de geschiedenis van onze soort vanaf 70.000 jaar geleden, toen de Homo sapiens een voor de ecologie nog onbetekenende soort was. Onlangs verscheen de Nederlandse vertaling. Kennislink kreeg de kans met de schrijver te spreken, de 38-jarige Israëlische historicus Yuval Noah Harari.
Foto: De Australische megafauna © Melbourne University
Lees verder >>

Voor de eerste keer sinds de uitvoering van het Verdrag Chemische Wapens zal de vernietiging van chemische wapens op zee plaatsvinden. Ondanks protesten beweert de Organisatie van het Verbod op Chemische Wapens dat de vernietiging uitgevoerd zal worden door een bewezen technologie op een speciaal hiervoor uitgerust schip.
Foto: Het containerschip MV Cape Ray © Wikimedia Commons
Lees verder >>

In grote algensoorten (kelp genaamd) aan de westkust van de VS is dit jaar nog geen bovengemiddelde radioactiviteit aangetroffen. Een verhoogd stralingsniveau werd echter wel verw�cht als gevolg van de ramp met de kerncentrale bij Fukushima, in 2011. Dat is goed nieuws, want kelp geldt als 'detector' van radioactieve stoffen. Foto: Een mariene bioloog verzamelt kelp © Long Beach State University
Lees verder >>

Het is ��n van de grootste historische stortplaatsen in Nederland, de Diemerzeedijk, ten oosten van Amsterdam. Tot 1982 werd deze oude zeedijk, die Amsterdam van oudsher beschermde tegen hoogwater vanuit de Zuiderzee, gebruikt voor het dumpen van huishoudelijk en chemisch afval. Ondanks de sanering zal het vervuilde grondwater hier tot in de eeuwigheid opgepompt moeten worden.
Foto: Koeien bij brandende stortplaats © Stadsarchief Amsterdam
Lees verder >>

Tijdens de vierde Paradisolezing Science of Fiction sprak entomoloog Marcel Dicke over de reputatie van insecten. Hij ontkrachtte verschillende vooroordelen van deze kleine wonderen der natuur, zoals het idee dat kakkerlakken vieze dieren zouden zijn. Insecten zijn enorm nuttig, zoals mestkevers die de poep opruimen, maar eigenlijk is de vraag naar het nut van een insect een typisch antropocentrische vraag.
Foto: Gewone wolzwever © Richard Bartz
Bekijk de slideshow >>

Met een opvallend grote kern stelt de kleinste planeet van ons zonnestelsel, Mercurius, wetenschappers voor een raadsel. Waarom is die kern vergeleken met de kern van de andere binnenplaneten relatief zo groot? Is dat al zo sinds de vorming van ons zonnestelsel, 4,5 miljrd jaar geleden, of is veel later in de geschiedenis van deze planeet een deel van de mantel verdwenen?
Foto: Mercurius vanaf Messenger © NASA
Lees verder >>

Meestal vegen gletsjers door de enorme krachten oude landschappen letterlijk van de kaart, maar zo is het in Groenland drie miljoen jaar geleden niet gegaan! Daar ligt onder de drie kilometer dikke ijskap een oeroud landschap verscholen, dat diverse ijstijden en interglacialen heeft doorstaan. Dit blijkt uit de analyse van een een drie kilometer lange ijskern.
Foto: Groenlandse ijskap © Joshua Brown, University of Vermont
Lees verder >>

In het Caribisch gebied kan op grote schaal aardwarmte worden opgewekt. Op het Franse eiland Guadeloupe wordt de hitte uit de diepe ondergrond al jaren benut. De hete, vulkanische aarde biedt kansen voor de Nederlandse Caribische eilanden, met name voor Saba en St. Eustatius. Op deze eilanden liggen schijnbaar slapende vulkanen. Dankzij dit vulkanisme is de hitte in de diepe ondergrond voldoende om door een geothermische installatie afgetapt te worden.
Foto: Saba © Wikimedia Commons / Richie Diesterheft
Lees verder >>

Al vanaf het begin van onze jaartelling is in de stad Utrecht natuursteen gebruikt voor gebouwen, aangevoerd door de Romeinen via de Rijn. Een rondje rond de Domkerk is een reis door de tijd, langs een breed palet van kleurige gesteenten, afkomstig van vulkanen en oercontinenten. Dominant in de Utrechtse monumenten is sedimentair gesteente: verharde kalk en zandkorrels, aangevoerd door rivieren, waarin soms de stromingsrichting van het water zelfs nog zichtbaar is.
Foto: Bondzandsteen in de Domkerk © Annemieke van Roekel
Lees verder >>

De voorouders van de kolibrie waren afkomstig uit Eurazië, maar dit bijzondere en kleurrijke vogeltje migreerde al 22 miljoen jaar geleden naar het Zuid-Amerikaanse continent. Daar evolueerde de kolibrie tot de 338 soorten die we nu kennen, zo blijkt uit een nieuwe stamboom waar twaalf jaar aan is gewerkt. De evolutie gaat razendsnel; alleen al in het door vulkanisme groeiende Andesgebergte ontstaan 140 nieuwe soorten.
Foto: De kolibrie Eutoxeres condamini © Christopher Witt
Lees verder >>

Een toename van stofdeeltjes boven het zuidelijk halfrond zou de temperatuur tijdens de ijstijden nog verder hebben verlaagd. Het ijzer uit de stofdeeltjes, eenmaal neergedwarreld in de oceanen, was een belangrijke voedingsbron voor groene algen. Door algenbloei verminderde de kooldioxideconcentratie in oceanen en atmosfeer en werd het klimaat kouder. Foto: Stoftransport boven de Zuidelijke Oceaan © William Putman/Arlindo da Silva, NASA
Lees verder >>

Onderzoekers van het MIT denken een bewijs te hebben gevonden voor de grootste massa-extinctie in de geologische geschiedenis, die 252 miljoen jaar geleden plaatsvond. Toen stierf 90 procent van het zeeleven uit en driekwart van het leven op land. Een nieuwe verklaring is een explosie van methaanproducerende bacteri�n in de oceanen die tot verzuring van het oceaanwater en opwarming van de atmosfeer leidde.
Foto: Methaanbacterie Methanosarcina © Broad Institute
Lees verder >>

Al jaren gaat het slecht met de honingbij. Aangenomen wordt dat hiervoor drie hoofdoorzaken zijn: de varroamijt, pesticiden en een teruggang in biodiversiteit en voedselaanbod. Tijdens een symposium over bijengezondheid lieten ook Wageningse onderzoekers hun licht schijnen op de gezondheidsconditie van de honingbij. Maar aan hun onderzoeksmethode schort een en ander.
Foto: Bijenraat � david.nikonvscanon, Flickr.com
Lees verder >>

In een zoute omgeving kunnen planten de groeirichting van hun wortels aanpassen. Dit fenomeen - halotropie - is bijzonder omdat de wortels zich normaalgesproken laten leiden door de zwaartekracht. Biologen weten nu hoe dit zoutmijdende proces op celniveau werkt. Een volgende stap is de genen op te sporen die een plant helpt in een zout milieu te overleven.
Foto: Een plant groeit naar het licht (fototropie) © C@fé des sciences
Lees verder >>

Volgens sommigen moet het een leuk leventje geweest zijn: een beetje kanovaren en verse vis en vlees roosteren boven een vuurtje. Zo moet het leven van de eerste bewoners in het Nederlandse kustgebied er hebben uitgezien, zo'n 9000 jaar geleden. Schatten van het mammoetstrand doet verslag op grond van de laatste opgravingen op de Maasvlakte.
Kamp van Holocene jagers en vissers © Havenbedrijf Rotterdam
Lees verder op NemoKennislink >>
Lees verder op de website van GEA >>

De hommel is een belangrijk insect voor de bestuiving van wilde bloemen en landbouwgewassen. Binnen hommelpopulaties komen ziektes voor die ook bij de honingbij voorkomen. Engelse onderzoekers hebben vastgesteld dat honingbijen ziektes overdragen op wilde hommelpopulaties. De besmetting verloopt waarschijnlijk via bloemen die de insecten gemeenschappelijk bestuiven.
Foto: Foeragerende hommel © Matthias A. F�rst/Nature
Lees verder >>

In de evolutie is er ��n overgang naar �schimmellandbouw� door termieten geweest. Deze heeft geleid tot circa 350 moderne termietensoorten die in symbiose met een schimmel leven. Wageningse onderzoekers bootsen deze unieke vorm van symbiose nu na in het lab. Voor de mens is deze kennis interessant voor de productie van schimmels als vleesvervanger en om meer kennis te genereren over duurzame monoculturen.
Termiet met schimmel in nest © Koos Boomsma/WUR
Lees verder >>

Het wordt spannend voor de honingbij. Drie insecticiden die medeverantwoordelijk zouden zijn voor de wereldwijde bijensterfte zijn sinds 1 december 2013 verboden in de Europese Unie. Het gaat om de neonicotino�den, die worden ingezet tegen vraatinsecten maar tegelijkertijd de noodzakelijke bestuivende insecten de das om doen. Volgens critici zijn er teveel uitzonderingen en is het effect niet goed meetbaar.
Foto: Bestuivers zijn onmisbaar voor bloemplanten © Shutterstock
Lees verder >>

Noord-Europa geldt als één van de regio's in de wereld waar de mensen het gelukkigst zijn. Dat blijkt uit het World Happiness Report uit 2013. Niet in de laatste plaatst hangt geluk samen met de omgeving - architectuur en stedenbouw - waar mensen wonen. Stadsbewoners blijken zich het plezierigst te voelen in oude steden met een historische binnenstad. Alle bestemmingen liggen er op een steenworp afstand en alles is te belopen en de befietsen. Foto: Utrecht in de 17e eeuw © Van Loon
Lees verder >>

Mosseltelers in de Waddenzee en Oosterschelde gaan satellietgegevens over algenconcentraties gebruiken om hun oogsten te verbeteren. Nederlandse onderzoekers ontwikkelden een methode om de algenconcentraties in Nederlands zeewater vanuit de ruimte te meten.
Foto: Bladgroen (chlorofyl) in algen © Netherlands Space Office
Lees verder >>

Dit jaar wordt het vak Big History twintig jaar gedoceerd aan verschillende Nederlandse universiteiten. De belangrijkste wetenschappen die de fundamenten vormen onder Big History zijn biologie, aardwetenschap, klimatologie, astronomie en natuurlijk archeologie en geschiedenis.
Foto: Keplers supernova © NASA
Lees verder >>

Vanuit de lucht zie je meer patronen in het landschap dan wanneer je met je voeten in de klei staat. Dat blijkt uit de nieuwe Bosatlas Nederland van Boven, die een goed overzicht geeft van wat ons land nu bezighoudt. De atlas is een mooie combinatie van luchtfoto�s en informatieve kaarten.
Foto: Pingoru�ne � Karel Tome�
Lees verder >>

Jaarlijks, aan het einde van het jaar, publiceert het Internationale Energie Agentschap (IEA) de prognoses over energieproductie en -consumptie voor de komende decennia. Bij alle voorspellingen in de World Energy Outlook duizelt je het al snel. Kennislink zet de belangrijkste ontwikkelingen op een rij.
Foto: Kolenvuur © IEA
Lees verder >>

In Amsterdam werd tot enkele decennia terug ontlasting in de gracht geloosd. Maar die praktijken behoren tot het verleden. Het grachtenwater in de hoofdstad was nog nooit zó schoon. Reden voor waterbeheerder Waternet om enkele jaren geleden te stoppen met het doorspoelen van de grachten.
Foto: Afval in de gracht is nu verleden tijd © Stadsarchief Amsterdam
Lees verder >>

Nog geen eeuw geleden werd het �emmertje poep� in Amsterdam met paardenkarren opgehaald en gebruikt op het boerenland. Hergebruik van ons afvalwater moeten we weer opnieuw uitvinden. Het Amsterdamse waterbedrijf Waternet wint nu grootschalig fosfaat uit het rioolwater van de stad.
Foto: Zuivere struvietkristallen © Waternet
Lees verder >>

De economische crisis hakt er behoorlijk in voor de bodemsaneerders. Maar dat er zoveel ontslagen vallen in deze sector is helemaal niet nodig, aldus Arnout van Diem van het Zuid-Hollandse bedrijf BioSoil. Een oplossing is een snelle aanpak van de (humane) spoedlocaties, zoals ook de bedoeling was.
Foto: Sanering benzinestation © Beeldbank RWS/Henri Cormont
Lees verder >>

Op een steenworp afstand van de Ring of Kerry, aan de Ierse weskust, ligt Valentia Island. Hier liggen ��n van �s werelds oudste fossiele sporen van viervoetige gewervelde dieren (tetrapoden) die aan de noordkust van het eilandje in de rots bewaard bleven. De tetrapoden evolueerden 380 miljoen jaar geleden uit de kwastvinnige vissen.
Foto: Sporen in de rotsen © Annemieke van Roekel
Lees verder >>

Sinds precies een jaar geleden een fossiel van de tot nu toe oudste mosasauri�r - het grootste zeereptiel uit het Krijt - van Limburg werd gevonden, is hard gewerkt aan het blootleggen van het skelet. Met oeverloos geduld was een team fossielenkenners in de weer met boortjes, haakjes en stofmaskers, maar vooral met de vraag �Wie was Carlo?�
Foto: Carlo had een gaaf gebit © Annemieke van Roekel
Lees verder >>

Wat de parfumindustrie precies heeft betaald voor het ambergris uit de in december bij Texel aangespoelde potvis wil Ecomare niet zeggen. Maar het bedrag ligt ergens tussen de half miljoen en ��n miljoen euro. Een zeldzame vondst is het, dit gewilde goedje dat in parfum wordt verwerkt. E�n op de honderd potvissen heeft het in zijn lijf, dankzij een foutje van de natuur.
Foto: Brokken ambergris © Ecomare
Lees verder >>

Ruim 400 jaar nadat Willem Barentsz de noordelijke passage naar Azië zocht, is deze snelle doortocht nu een feit vanwege het versneld afsmelten van het zeeijs. Dit jaar voeren al 370 schepen deze route, een vertienvoudiging ten opzichte van twee jaar geleden. Het Wereldnatuurfonds wil dat de scheepvaart in het noordpoolgebied aan strenge regels moet voldoen.
Foto: Atlantische walrus © walrus.wikia.com
Lees verder >>

Het is niet toevallig dat juist in Drenthe het eerste Nederlandse geopark ligt. Die provincie is immers rijk aan archeologische en geologische fenomenen. De initiatiefnemers willen het verhaal van De Hondsrug duidelijker gaan vertellen. Niet alleen met nadruk op de toplocaties, maar vooral over de samenhang ertussen binnen het ijstijdlandschap.
Foto: Hunebed D27 bij Borger © Geopark de Hondsrug
Lees verder >>

Het zal de eerste Tyrannosaurus rex worden die buiten de VS wordt tentoongesteld: de T.rex die momenteel door Naturalis in Montana wordt blootgelegd. Een unicum, aldus de onderzoekers, omdat het skelet niet alleen vrij compleet is maar ook weinig beschadigd en vervormd, na al die miljoenen jaren begraven te zijn geweest.
Foto: Kuit en scheenbeen van T.rex © Servaas Neijens
Lees verder >>

Honderden kubieke meter op het oog doodgewone zwarte grond worden door de af en aan rijdende vrachtwagens naast een kuil uitgestort in Miste bij Winterswijk. Wie goed kijkt ziet er kleine, ronde, met modder besmeurde, grijze objecten in. Het zijn 16 miljoen jaar oude schelpen uit het Mioceen, een tijdperk waarin Nederland grotendeels met een warme zee bedekt was. Foto: Xenophora © Annemieke van Roekel
Lees verder >>

De finale beslissing van het kabinet over het toelaten van proefboringen naar schaliegas spitst zich toe op een risico-afweging. De tegenstanders van de boringen zullen verliezen want risico�s zijn per definitie te �beheersen�. Het ziet er naar uit dat het debat vooral een spel met woorden gaat worden.
Foto: Porie in microfossiel in schalie © Clarkson University
Lees verder >>

Twee eeuwen geleden werden de eerste complete reuzenreptielen gevonden aan de zuidkust van Engeland, zoals de ichthyosaurus en de plesiosaurus. Langs de Jurassic Coast worden nog steeds met regelmaat bijzondere vondsten gedaan, zoals grote schedels van de ichthyosaurus. De instabiele rotskust geeft voortdurend nieuwe fossiele schatten bloot.
Foto: Fossiel van een ichthyosaurus © Annemieke van Roekel
Lees verder >>

Een ambitieus project is het: ChronoZoom. Het maakt het mogelijk te reizen into deep time, maar tegelijkertijd ook in de recente geschiedenis. ChronoZoom moet een eindeloze databank worden die wetenschappelijke kennis over een periode van miljarden jaren herbergt.
Beeld © ChronoZoom
Lees verder >>

In de textielindustrie worden grote hoeveelheden water gebruikt. China, als grootste textielland ter wereld, spant daarbij de kroon. Vooral de katoenteelt slurpt kostbaar drinkwater op. Verderop in de productieketen is een reductie van het watergebruik tot wel 70% mogelijk.
Foto: Wikimedia Commons/Lion Hirth
Lees verder >>

In dezelfde week dat door het hele land duizenden burgerwetenschappers met hun iPhone metingen deden aan fijnstof, werden ook de resultaten gepubliceerd van het ESCAPE-onderzoek naar de gevolgen van dat fijnstof. Volgens dit grootschalige Europese onderzoek stijgt de kans op longkanker sterk in een omgeving met hogere concentraties fijnstofdeeltjes.
Foto: Uitlaatgassen bevatten veel fijnstof © Transphorm/Escape
Lees verder >>

We kunnen niet eindeloos doorgaan met fossiele brandstoffen opstoken. Kolen, olie en gas raken op en vervuilen de atmosfeer. De warmte uit het diepste van de aarde is een mooi alternatief. Maar als we massaal overgaan op aardwarmte, koelt de aarde dan niet langzaam af? Lees het antwoord in het nieuwe boek van Kennislink. Foto: De oerwarmte in de aarde is afkomstig van meteorietinslagen © David Roddy, USGS
Lees verder >>

Olivijn is het meest voorkomende mineraal in de aardmantel. In vulkanische gebieden komt het vaak aan het aardoppervlak voor. Uit de koker van geo-wetenschappers komt het idee dat olivijn ingezet kan worden om CO2 uit de atmosfeer vast te leggen. Olivijn zou daarom een (bescheiden) rol kunnen spelen in de battle tegen de opwarming van de aarde.
Foto: Olivijnzand � Wikimedia Commons
Lees verder >>

Als we willen weten hoe de zon een grotere rol kan spelen in onze elektriciteitsopwekking, In Duitsland vindt de ware zonnerevolutie plaats! Maar ook in Nederland wordt aan de weg getimmerd. In 2012 verdubbelde het zonnevermogen in ons land, mede dankzij het aanbod van goedkope Chinese panelen. Sinds vandaag geldt een importheffing op zonnepanelen van Chinese makelij. Foto: Zonnepanelen op Utrecht CS © BRS Building Systems
Lees verder >>

Door de hoge productie moet er in de vruchtbare Hollandse delta voortdurend bemest worden en wordt er kalk toegevoegd om de juiste zuurtegraad te bereiken. Bekalking heeft echter een aantal nadelen. Daarom wordt nu ge�xperimenteerd met de toevoeging van gemalen vulkanisch gesteente. Foto: Steenmeel bij een Noorse mijn © Nordic Mining
Lees verder >>

Door radartechnologie te gebruiken in een boorgat, kan de diepe ondergrond in detail in kaart worden gebracht. De nieuwe techniek wordt onder meer toegepast om bommen en explosieven in voormalige oorlogsgebieden op te sporen, zoals in Berlijn en Laos. De opgespoorde explosieven liggen op een diepte tussen ��n en twintig meter.
Foto: Bommen in Laos © T&A Survey
Lees verder >>

Door de economische crisis nemen de emissies van het broeikasgas kooldioxide af. Het CBS berekende dat de CO2-uitstoot het eerste kwartaal van 2013 bijna 2% lager was ten opzichte van dezelfde periode in 2012 indien de cijfers werden gecorrigeerd voor de koude weersomstandigheden. Een lagere uitstoot betekent niet per se dat Nederland ook zuiniger is qua energiegebruik. Foto: © Uwe Hermann, Wikimedia Commons
Lees verder >>

Dankzij de toepassing van de luminescentie-datering (OSL) zal ruimte en tijd bij de studie van bodem- en landschapsvorming in sterkere mate betrokken worden. Met OSL fungeren kristallen van kwarts en veldspaat als 'tijdklokken'; deze methode is vooral geschikt om de vorming van dynamische landschappen tijdens de laatste 500.000 jaar zeer nauwkeurig te dateren. Zandmotor © Rijkswaterstaat/Joop van Houdt
Lees dit artikel in de Geo.brief (KNGMG) 2013 nr. 2 >>

Met het nieuwe DINOloket wordt de Nederlandse ondergrond transparant. Met een muisklik kunnen we te weten komen welke aardlagen er diep onder onze voeten liggen. Tot enkele honderden meters diepte geeft het door TNO gebouwde DINOloket hierover uitsluitsel. Niet alleen de bodemsoort, maar ook grondwaterstanden zijn in dit databestand snel op te zoeken. Foto: Boorkern © Dinoloket TNO
Lees verder >>

Via ons drinkwater krijgen we af en toe een kleine dosis medicijnen binnen. Door de lage concentratie is er geen acuut gevaar voor de volksgezondheid. Resten van geneesmiddelen in ons afvalwater leiden ertoe dat de bereiding van drinkwater uit oppervlaktewater steeds meer geld zal gaan kosten. Onze eigen toiletpot blijkt de belangrijkste bron van deze medicijnvervuiling.
Foto: Medicijnen vervuilen ons drinkwater � Wikimedia Commons
Lees verder >>

In Nederland wordt steeds minder gesaneerd. Het aantal locaties waar de bodem schoongemaakt moet worden is drastisch teruggebracht. Tegelijkertijd is de kennis over in situ sanering toegenomen, zoals biologisch saneren met hulp van natuurlijk aanwezige bacteri�n. Het bedrijf BioSoil denkt hiermee zelfs de Nigerdelta te kunnen aanpakken.
Foto: Botlekgebied © beeldbank.rws.nl, Rijkswaterstaat
Lees verder >>

Volgens het RIVM zal klimaatverandering de kwaliteit van het rivierwater sterk gaan beïnvloeden. Doordat er tijdens droge periodes minder water door de Maas en Rijn stroomt, worden lozingen op de rivier minder verdund. Hierdoor wordt de waterkwaliteit zo slecht dat de inname door drinkwaterbedrijven voor langere periode moet worden gestaakt. In de toekomst kan die periode oplopen tot wel meer dan een half jaar.
Laagwater Grensmaas © Beeldbank Rijkswaterstaat/Bart van Eyck
Lees verder >>

Klimaatverandering zorgt in Nederland al voor extremer weer: vaker en heftiger regenbuien in de winter en langere periodes van droogte in de zomer. Opslag van regenwater in de bodem, zowel in de hoge als lage delen van ons land, kan een handje helpen dergelijke extremen te overbruggen. Foto: Vooral aan de kust regent het vaker en heftiger © Grondwatercollectief
Lees verder >>

Amos W. Steinhacker, alias A.W.S., oliemagnaat en fantasiefiguur in Marten Toonders verhaal �De Bovenbazen� (1963), werd door zijn mede-bovenbaas onder druk gezet met de uitspraak: �Dan zal ik zorgen dat je niets dan windmolens overhoudt!� Een profetische uitspraak, zo blijkt een halve eeuw later.
Afb.: Bovenbaas A.W.S. © Marten Toonder
Lees verder >>

Europa heeft een mijlpaal bereikt met het opgestelde windvermogen. In landen van de EU staat nu een elektrisch vermogen van 100 gigawatt opgesteld, offshore en onshore samen. In de nabije toekomst kunnen we, in Europa en daarbuiten, een enorme schaalvergroting verwachten, aldus hoogleraar Gijs van Kuik van de TU Delft.
Foto: Kraanschip Thialf © Alpha Ventus/Matthias Ibeler
Lees verder >>

Over het effect van langdurige blootstelling aan hoogradioactieve straling en hoge temperatuur op de microstructuur van metaal tasten wetenschappers nog in het duister. Gedetailleerde monitoring van kernreactoren is daarom van het grootste belang.
Foto: Reactorvat in Borssele © EPZ
Lees verder >>

De discussie over kernenergie spitst zich in Nederland vanzelfsprekend toe op kerncentrales binnen onze landsgrenzen. Maar vlak over de grens met België staan twee kerncentrales met gebreken. Het gaat om problemen met de reactorvaten in de kerncentrales van Doel (bij Antwerpen) en Tihange (bij Luik).
Foto: De kerncentrale in Tihange © Wikimedia Commons
Lees verder >>

Deze zomer is het geothermieproject Green Well Westland van start gegaan. Uit zandsteenlagen uit Jura en Krijt - het tijdperk van de dino's - wordt superzout, heet water opgepompt. Vijf tuinders kunnen met de warmte hun kassen verwarmen en besparen zo meer dan de helft op hun gasverbruik.
Foto: Teelt van palmen met aardwarmte © T & A Survey
Lees verder >>

Lees je dit artikel op een iPad of heb je een mobieltje met touchscreen in je zak? Deze handige apparaten zouden ondenkbaar zijn zonder indium, dat slechts in kleine hoeveelheden in onze aardbol aanwezig is. Door handelspolitiek en exportbeperkingen van producerende landen zullen veel van dit soort �kritische mineralen� in de toekomst nog schaarser worden.
Foto: Indium is onmisbaar in groene technologie © Wikimedia Commons
Lees verder >>

Door klimaatverandering wordt in Noord-Europa lokaal extra regenval voorspeld, vooral in de winter. Als afvoersysteem van de Alpen zal de Rijn hierdoor meer water te verwerken krijgen. Ook de Maas zal als regenrivier miljoenen extra kubieke meters water moeten afvoeren. Het is daarom noodzakelijk de rivieren te verbreden en gecontroleerd te laten overstromen. Foto: Dijkversterking in 1965 © RWS
Lees verder >>

Sinds de olieramp met de Deepwater Horizon is het voor bedrijven lastiger geworden om naar nieuwe olie- en gasvelden te mogen zoeken. Die voorzichtigheid is geen overbodige luxe, zo lijkt het, want over de milieurisico's van de olie- en gaswinning in de diepzee weten we nog maar weinig.
Foto: Het olieplatform Deepwater Horizon na de explosie © United States Coast Guard
Lees dit artikel op Kennislink >>

Op anderhalf uur varen vanaf de havenstad Whakatane ligt de meest actieve vulkaan van Nieuw-Zeeland: White Island. Het eiland is de top van een mariene vulkaan die het noordoostelijk deel van de Taupo Volcanic Zone markeert, de actieve vulkanische zone op het Noordereiland die bekend staat om zijn vele geothermale verschijnselen zoals geisers, hete bronnen en modderpoelen.
Foto: Fumarole met zwavelkristallen © A. van Roekel
Lees verder >>

The production of solar cells across the globe is experiencing unprecedented growth. In 2007 production increased by 70%, as opposed to an average of 40% in previous years. Today, the installed worldwide capacity amounts to 10 GigaWatt-peak (GWp). Although this is still only about 10% of installed wind power in the world, the other good news is that the price of solar power is still going down.
Photo: Thin film solar plant in Albacete, Spain © Sputnik Engineering
Lees dit artikel >>

Tot 3,8 miljard jaar geleden lijken de aarde en Mars onwaarschijnlijk veel op elkaar. Daarna gaan ze hun eigen weg. Op Mars vernietigen zonnewinden de atmosfeer door het verdwijnen van het magnetisme op Mars. De voornaamste bestanddelen - water en kooldioxide - stromen de ruimte in en de watercyclus komt tot stilstand. Dat de aarde niet hetzelfde lot heeft ondergaan, danken we aan plaattektoniek.
Foto: Nasa
Lees dit artikel >>

Geen stukje 'blauw' op onze blauwe planeet is nog volledig onberoerd. Amerikaanse en Canadese wetenschappers hebben een wereldkaart gemaakt waarop de verstoring van mariene ecosystemen is aangegeven. 41% van de oceanen is gemiddeld tot sterk verstoord door menselijke activiteiten. Foto: NIOZ-onderzoekers vinden steeds vaker soorten die niet in de Noordzee thuishoren, zoals zeebaars, pelser (sardien) en goudbrasem (dorade) © NIOZ, Texel
Lees dit artikel >>

An important strategy to meet growing global oil demand is to increase oil production from existing fields, as new fields are becoming scarce. Oil companies are developing 'digital fields' to increase production. A combination of smart technologies and new workflows can also prove useful in more complex and remote areas, such as unmanned deepwater reservoirs.
Photo: Troll field © Marit Hommedal / StatoilHydro
Lees verder >>

Volgens de Verenigde Naties zullen dit jaar voor het eerst evenveel mensen in steden leven als op het platteland, en die trend zet door. Als je bedenkt dat de moderne Homo sapiens in genetisch opzicht niet verschilt van zijn jagende voorouders en pas 7000 jaar geleden in kleine, agrarische gemeenschappen ging wonen, hoe houden we het dan zo goed uit in de stad? Foto: A. van Roekel Lees deze recensie >>

IJsland is puur natuur. Dat komt vooral door de nog levende geologie. Op de Mid-Atlantische Rug, precies waar IJsland ligt, barst de oceaanbodem open. Het jonge eiland bestaat uit lava dat hier uit de aardmantel is opgeborreld. De IJslanders maken dankbaar gebruik van de gratis energie die de vulkanische verschijnselen - zoals aardwarmte - hun te bieden hebben. Foto: MODIS/Aqua-satelliet, NASA 2004
Lees dit artikel >>